Γενέθλια για την Παναχαϊκή συμπλήρωσε 132 χρόνια ζωής.
Σαν σήμερα στις 14 Ιουνίου του 1891 γεννήθηκε στην Πάτρα η Παναχαϊκή ένας από τους πιο ιστορικούς συλλόγους στην Ελλάδα.
Πατέρας της Παναχαϊκής ήταν ο Ιωάννης Κρητικός, φοιτητής μαθηματικών και πτυχιούχος της Δημόσιας Σχολής Γυμναστών, έχει αγωνιστεί στην «Ζάππεια Ολυμπιάδα» το 1889 στην Αθήνα τερμάτισε 1ος στο αγώνισμα «δρόμου μίας στροφής» και 2ος στο «άλμα επί κοντώ υπέρ τάφρον». Την πρωτοβουλία του Κρητικού δέχτηκαν πολλοί νέοι κι έσπευσαν να εγγραφούν στον Αθλητικό Σύλλογο, που δύο χρόνια μετά την ίδρυσή του είχε περισσότερα από 500 μέλη, (αθλούμενους και συνδρομητές) στην Πάτρα που είχε τότε 35.000 κατοίκους.
Η πατρινή εφημερίδα «Φορολογούμενος» ανακοίνωνε την ίδρυση του Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου με ένα απόσπασμα: «Κάλλιστοι νέοι της ημετέρας πόλεως, έθεντο κατ’ αυτάς τας βάσεις λαμπρού Σωματείου, Γυμναστικού, δηλονότι Συλλόγου εις ον έδωσαν τον τίτλον «Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος» και τον τύπον παρομοίων Σωματείων. Του Συλλόγου τούτου, υπέρ ου ευχόμεθα τα βέλτιστα, Πρόεδρος εξελέχθη ο συμπολίτης ημών κ. Γεώργιος Τζίνης».
Τα χρώματα της ομάδας είναι το κόκκινο και το μαύρο στην επιλογή των χρωμάτων υπάρχουν δύο. Η πρώτη ότι δόθηκαν τα χρώματα της σημαίας του Ανδρέα Λόντου, ηγετικής μορφής της επανάστασης του 1821. Η δεύτερη ότι ο Παναχαϊκός, ο ένας από τους δύο συλλόγους από τους οποίους προέκυψε η Παναχαϊκή (είχε τα ίδια χρώματα), είχε ιδρυθεί από αναρχικούς.
Τη δεκαετία του 60΄και του 70’η Παναχαϊκή απογειώθηκε ήταν η χρυσή εποχή. Στις 18 Μάϊου του 1969 οι «πατρινοί» ανέβηκαν για πρώτη φορά στην Α΄ Εθνική. Την περίοδο 1971-72 ξεκινά η πορεία προς τις επιτυχίες της Παναχαϊκής των Δαβουρλή, Ρήγα, Στραβοπόδη και Μιχαλόπουλου. Το αποκορύφωμα ήταν η έξοδο της ομάδας στο Κύπελλο UEFA το 1973. Η Παναχαϊκή έγινε η πρώτη ομάδα της περιφέρειας που συμμετείχε σε Ευρωπαϊκή διοργάνωση. Ωστόσο οι δεκαετίες 80’ και 90΄ η ομάδα της Πάτρας έπεσε σε δυσμένεια καθώς ανεβακατέβαινε στη Α΄ και Β΄ Εθνική ενώ το καλοκαίρι του 2006 υποβιβάστηκε στη Γ ΄Εθνική.
Το 2016 ο τοπικός επιχειρηματικός κόσμος δημιουργούν την «Παναχαϊκή Συμμαχία» με σκοπό να αναλάβουν τα ηνία της ομάδας. Ξεκινούν προσπάθειες για την εκκαθάριση των χρεών της από τις προηγούμενες διοικήσεις της ομάδας.
Στη θέση του τεχνικού διευθυντή ο παλαίμαχος διεθνής ποδοσφαιριστής και άλλοτε παίκτης της ομάδας Κώστας Κατσουράνης, ο οποίος αναλαμβάνει εξ’ ολοκλήρου τη οργάνωση του ποδοσφαιρικού τμήματος. Η ομάδα στέφεται πρωταθλήτρια την ίδια κιόλας χρονιά (2016-17) και επιστρέφει στη Φούτμπολ Λιγκ και στις επαγγελματικές κατηγορίες της χώρας.
Το καλοκαίρι του 2021 η Παναχαϊκή, υποβιβάστηκε απευθείας στην Γ’ Εθνική λόγω μη χορήγησης πιστοποιητικού για οικονομικούς λόγους. Τη σεζόν 2021-22 κατέκτησε το πρωτάθλημα στη Γ’ Εθνική και μέσω μπαράζ επέστρεψε ξανά στη Super League 2 όπου αγωνίζεται μέχρι σήμερα.
Στον θεσμό του Κυπέλλου Ελλάδας οι καλύτερες πορείες της Παναχαϊκής ήταν δύο φορές μέχρι τα ημιτελικά του της διοργάνωσης: Το 1979 όταν αποκλείστηκε από την ΑΕΚ και το 1997 όταν και αποκλείστηκε από τον Παναθηναϊκό με δύο ήττες .
Επίσης η Παναχαϊκή μετράει και έντεκα παρουσίες στα προημιτελικά του Κυπέλλου, τις χρονιές: 1967, 1968, 1969, 1972, 1974, 1977, 1983, 1986, 1993, 2001.
Η Παναχαϊκή προσπαθεί στην σωματική εξάσκηση της Πατραϊκής νεολαίας δημιουργώντας τμήματα μπάσκετ (που συμμετείχε φέτος στη Γ’ Εθνική), τμήμα Πυγμαχίας με πολλές και σημαντικές διακρίσεις . Βόλεϊ ,κολύμβηση, κωπηλασία, ποδηλασία ,σκοποβολή, ποδηλασία και κολύμβηση. Όλα αυτά τα κατόρθωσε με ελάχιστα μέσα.
Ο σύλλογος δεν απέβλεπε όμως μόνο στη σωματική εξάσκηση της Πατραϊκής νεολαίας. Επιδίωξε να συντελέσει και στην πνευματική ανάπτυξή της. Για το σκοπό αυτό ίδρυσε βιβλιοθήκη, φροντιστήριο ξένων γλωσσών, εσπερινή εμπορική σχολή και σχολείο μουσικής. Από μαθητές του σχολείου αυτού συγκρότησε μπάντα όταν ήταν αισθητή στην Πάτρα η έλλειψη Φιλαρμονικής άξιας του ονόματος. Η επιτυχία όλων των σκοπών που έθετε ο Παναχαϊκός εντυπωσίαζε την Πατραϊκή κοινωνία, γιατί μέχρι τότε όλες οι καλές προθέσεις και οι φιλόδοξες προσπάθειες ναυαγούσαν στον ωκεανό της αδιαφορίας που έδειχνε η μεγάλη πλειονότητα του λαού.
Με την συνδρομή των μελών του, το 1895 δημιούργησε το γυμναστήριό του στη συμβολή των οδών Παναχαϊκού και Γεωργίου Ολυμπίου. Ίδρυσε αθλητικούς συλλόγους σε γειτονικές πόλεις. Πρώτος πρόεδρος ο Γεώργιος Τζίνης, τον διαδέχτηκε ο Χρήστος Κορύλλος, ο οποίος και τον μετέτρεψε από απλό αθλητικό σύλλογο σε πολιτιστικό παράγοντα, όχι μόνο της Πάτρας.
Στις 20 Νοεμβρίου 1894, μέλη του Παναχαϊκού που διαφώνησαν και έφυγαν από τον Σύλλογο δημιούργησαν την Γυμναστική Εταιρεία Πατρών. Νοίκιασαν για γυμναστήριο χώρο στο άνω μέρος των Υψηλών Αλωνίων και αργότερα αγόρασαν χώρο Σμύρνης και Σολωμού, όπου σήμερα βρίσκονται τα Δημοτικά Σχολεία Αγίας Βαρβάρας.
Και οι δύο ομάδες ανέδειξαν πολλούς αθλητές υψηλού επιπέδου όπως τους Νικόλαο Ανδριακόπουλο, ολυμπιονίκη το 1896 στην αναρρίχηση επί κάλω, Αντώνιο Πεπανό, δεύτερο στην κολύμβηση 500μ. στην ίδια Ολυμπιάδα, Λουΐ Ζούτερ με τρία Ολυμπιακά μετάλλια το 1896, Στέφανο Χριστόπουλο στην πάλη, Αριστόβουλο Πετμεζά στη Γυμναστική, Δημήτρη Χριστόπουλο, Ανδρέα Παπαϊωάννου, Δημήτρη Τόφαλο, Ολυμπιονίκη στην άρση βαρών το 1906, επί 14 έτη παγκόσμιο ρέκορντμαν και θρύλο του ελληνικού αθλητισμού, Ανδ. Τσολιά, Θεμ. Διακίδη, Βλ. Ανδρικόπουλο, Τουρνά και πάρα πολλούς άλλους.
Στις 18 Ιανουαρίου 1899 έγινε ο πρώτος αγώνας ποδοσφαίρου μεταξύ της Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου και Άγγλων ναυτών από το πλοίο Boxier που κατέφθασε στο λιμάνι της Πάτρας. Ο αγώνας ήταν ο πρώτος που έγινε στην Πάτρα και την ομάδα του Παναχαϊκού αποτελούσαν αθλητές του στίβου, καθώς δεν υπήρχε τότε ξεχωριστό τμήμα ποδοσφαίρου στην ομάδα. ο αγώνας έληξε 4-2 υπέρ του Παναχαϊκού. Αργότερα και η Γ.Ε.Π. δημιούργησε τμήμα Ποδοσφαίρου και άρχισαν και οι αγώνες μεταξύ των πατρινών ομάδων το 1902.
Ο Παναχαϊκός και η Γυμναστική Εταιρεία, 29 χρόνια μετά τη διάσπαση, αποφάσισαν να συνενωθούν τον Φεβρουάριο του 1923 στην Παναχαϊκή Γυμναστική Ένωση. Η Παναχαϊκή από την ίδρυσή της συνέχισε την παράδοση όπως με τους παλαιστές Άρη Δημόπουλο, Γ. Μπούμπα, Ευσταθ. Χατζή, Αδελφ. Αθανασόπουλου, Παν. Αραβαντινό, Κ. Οικονόμου, Τάσο Τηλιγάδη και τον Γ. Ζήβα ο οποίος πρώτος κατέρριψε το πανελλήνιο ρεκόρ δισκοβολίας το 1929.
Ανέδειξε και πολλούς ποδοσφαιριστές: Δομήνικος Βετούλης, Γιάννης Μπελιές, Παμίνος, Ρούσος, Χατζόπουλος, Σπηλιωτόπουλος, Φιλίππου, Πρελορέντζος, Πουρνατζής, Ανδρέας Λούης, Σαμιωτάκης, Καρούσος, Παντελής Γκίκας, αδελφοί Τουλιάτου, Πολίτης, Καταπόδης, Παναγιωτόπουλος, Δαράβαλης, Οπλοποιός, Τσεκίνος, Καμινάρης, Παπαηλίας, Καπάτος, Σέμπος, Κατσάνος, Κωστόπουλος, Συριόπουλος.
Με την δημιουργία της λόγω πληθώρας αθλητών πολλοί έφυγαν και δημιούργησαν άλλες ομάδες όπως τον Ολυμπιακό Πατρών, Λευκό Αστέρα, Νίκη κλπ. Σχεδόν όλα τα σωματεία που ιδρύθηκαν προ του Β Παγκοσμίου πολέμου στην Πάτρα προέρχονται από την Παναχαϊκή.
Χρησιμοποιούσε το γήπεδο ποδοσφαίρου Τασσοπούλου, Κορίνθου και Ελευθ. Βενιζέλου.
Η Π.Γ.Ε. πούλησε το 1934 το ένα από τα δύο γυμναστήριά της (Αγ. Βαρβάρα) και με τα χρήματα αγόρασε έκταση 32 στρεμμάτων (Άγ. Αλέξιο) την οποία μετέτρεψε σε ένα ωραίο στάδιο το οποίο ήταν το μεγαλύτερο στην Ελλάδα για πολλά χρόνια. Το 1955 κατασκεύασε κερκίδες αφού πώλησε και το Γυμναστήριο πίσω από τα Ψηλαλώνια. Χόρτο τοποθετήθηκε το 1973. Κλειστό Γυμναστήριο κατασκεύασε το 1984.
Η Παναχαϊκή δημιούργησε κατά καιρούς τμήματα Κλασικού αθλητισμού, Άρσης Βαρών, Πυγμαχίας, Βόλλεϊ, Μπάσκετ, Ποδηλασίας, Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης, Πάλης Ελληνορωμαϊκής και Ελευθέρας, Χάντμπολ κλπ με σημαντικές επιτυχίες. Μερικοί από τους αθλητές: Λουκάς Αδαμόπουλος, Φάνης Τσιμιγκάτος, Αλέκος Λουμπαρδέας, Ευάγγελος Μαυρόπουλος, Βασίλης Λάβδας, Γιώργος Παναγιωτόπουλος κλπ.