Την Παρασκευή 12 Ιουλίου, πήγα να δω την «Ορέστεια» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Τερζόπουλου. Οι ηθοποιοί σε γενικές γραμμές έπαιζαν αρκετά καλά και έπαινος αξίζει στην Κλυταιμνήστρα (Σοφία Χιλλ): πειστική, δυνατή, αδίστακτη! Ενδιαφέρον επίσης παρουσίαζε και ο φωτισμός. Η παράσταση διήρκησε 3:30 ώρες ενώ θα μπορούσε να μην είχε ξεπεράσει τις 2:30.
Βγαίνοντας από το θέατρο ήταν εντελώς αδύνατον τόσο σε μένα, όσο και σε πολλούς άλλους να δημιουργηθούν κάποιες σκέψεις. Ασφαλώς στην τέχνη πρέπει να υπάρχει ελευθερία. Έχει όρια όμως αυτή η ελευθερία; Ειδικότερα στη διδασκαλία του αρχαίου δράματος, μήπως η ελευθερία περιορίζεται ακόμη περισσότερο, όταν το συγκεκριμένο θεατρικό είδος χαρακτηρίζεται από πολύ αυστηρά χαρακτηριστικά που αγγίζουν τα όρια βασιλικού πρωτοκόλλου; Ακόμη, σε ποιο βαθμό σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, η πολιτική μπορεί να παρεισφρήσει στην τέχνη και να τη χρησιμοποιήσει ως προπαγανδιστικό εργαλείο της; Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, η συγκεκριμένη παράσταση νομίζω ότι ξεπέρασε όλες τις κόκκινες γραμμές και τα εσκαμμένα.
Ο Χορός μάλλον έμοιαζε με χορό Μαινάδων, ο οποίος ούρλιαζε και χτυπιόταν ακατάπαυστα. Αξίζει να αναφέρουμε την Κασσάνδρα (Έβελυν Ασουάντ), η οποία απήγγειλε μοιρολόι στα Αραβικά, χωρίς πραγματικά να καταλάβουμε τον λόγο! Στη συνέχεια, προς το τέλος της παράστασης, βλέπουμε κόκκινα πανιά στη μέση της σκηνής να σχηματίζουν ένα P (στα Λατινικά), το οποίο παρέπεμπε στην Παλαιστίνη!
Με το τέλος της παράστασης, ανάβουν τα φώτα και ακούμε σε μεγάφωνα (θυμίζοντας άλλες εποχές, άλλες χώρες και άλλες καταστάσεις) να απαριθμούνται νεκροί στη Γάζα και μετοχές των χρηματιστηρίων να πέφτουν! Δεν ήταν λίγοι οι θεατές που έφυγαν πριν το τέλος, άλλοι βέβαια φώναζαν «Μπράβο». Έμαθα επίσης πως την επόμενη μέρα (το Σάββατο το βράδυ) κάποιοι είχαν έρθει προετοιμασμένοι, κραδαίνοντας τη σημαία της Παλαιστίνης και φώναζαν «Λευτεριά στην Παλαιστίνη»!
Θα κάνω μια (ρητορική) ερώτηση στους θεατές: πιστεύετε πως είναι η Επίδαυρος το καταλληλότερο μέρος για πολιτικό συλλαλητήριο; Η Επίδαυρος ανήκει σε όλους και δεν μπορείς να χρησιμοποιείς το θέατρο επιβάλλοντας πολιτικά συνθήματα.
Θα τρίζουν νομίζω τα κόκαλα του Αισχύλου! Κανένας σεβασμός στον συγγραφέα και κανένας σεβασμός στον ιερό χώρο! Αυτομάτως, όσο ανοιχτόμυαλος και ανεκτικός κι αν είσαι είναι αδύνατο να μην αναρωτηθείς πώς διασυνδέεται, ακόμη κι αν το τραβήξεις από τα μαλλιά, το κλασικό κείμενο του Αισχύλου με τα διαδραματιζόμενα στη Γάζα, τα Αραβικά και το χρηματιστήριο με τη θέα Αθηνά και την Κλυταιμνήστρα! Όσο κι αν ο σκηνοθέτης επιθυμεί να περάσει κάποιο σύγχρονο μήνυμα, ούτε το κλασικό κείμενο αλλά ούτε και ο συγκεκριμένος χώρος επιτρέπουν την ασυδοσία.
Σε μια συνέντευξή του τον Φεβρουάριο του 2023, ο κύριος Τερζόπουλος είχε πει πως θεωρεί τον εαυτό του «ξέμπαρκο» αριστερό που βρίσκεται κοντά στο ΚΚΕ. Είχε υποστηρίξει επίσης πως ο Τσίπρας είναι δεξιός! Και το αποκορύφωμα, είχε αναφέρει πως «εκνευρίζεται» όταν του κάνουν προτάσεις από το Εθνικό Θέατρο. Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως «σε αυτή τη χώρα δεν πρόκειται να βρω άκρη»! Δεν άργησε λοιπόν ο σκηνοθέτης να αλλάξει γνώμη. Ένα χρόνο μετά έγνεψε καταφατικά στο σύστημα που τόσο απεχθάνεται!
Από την άλλη, ποια είναι ή ήταν η θέση του Εθνικού Θεάτρου για τη συγκεκριμένη παράσταση; Ήταν εξ αρχής ενήμερο; Συναίνεσε; Ή μήπως φτάσαμε πια στο σημείο σε δημοκρατικό καθεστώς, η τέχνη να είναι τόσο εξόφθαλμα στρατευμένη και να το αποδεχόμαστε τόσο παθητικά; Μπορεί ένας ξεκάθαρα πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης να χρησιμοποιήσει τον Αισχύλο, την Επίδαυρο και το Εθνικό Θέατρο για να «προπαγανδίσει» τις απόψεις του για τα γεγονότα στη Γάζα, όταν ένα μέρος του ελληνικού λαού δεν συμφωνεί με αυτές;
Συνέβαιναν ασφαλώς αυτά στο παρελθόν αλλά σε ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπου η τέχνη χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για την προώθηση πολιτικών. Αν η δικαιολογία είναι ο ανθρωπισμός, τότε αυτή η δικαιολογία φαντάζει εντελώς προσχηματική, επιλεκτική και φαιδρά, καθώς ο σκηνοθέτης προσπέρασε την Ουκρανία (μια γρήγορη αναφορά γίνεται στο Κίεβο, όχι στις άλλες πόλεις, περίεργο, συνολικά 400.000 θύματα και τραυματίες), το Νταρφούρ στο Σουδάν (400.000 θύματα), τον εμφύλιο στη Συρία (500.000 νεκροί) καθώς και τη σφαγή, τους βιασμούς και τους βασανισμούς των συμμετεχόντων στο φεστιβάλ Ειρήνης στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου. Εκτός κι αν τα εν λόγω θύματα και οι όμηροι δεν είναι το ίδιο άνθρωποι με τα θύματα της Γάζας! Γιατί επίσης να μην αναφερθεί στην πονεμένη Κύπρο; Είναι πολλά τα γιατί!
Εν κατακλείδι, καλό είναι να σταματήσει η εκμετάλλευση (βεβήλωση;) των «ιερών» χώρων μας όπως είναι η Επίδαυρος, η οποία ανήκει σε όλους και χρήζει ειδικής μεταχείρισης.
* Ο Αναστάσιος Καράμπαμπας είναι ιστορικός- πολιτικός αναλυτής