Άλλος ένας Τελικός Κυπέλλου Ελλάδας έφτασε. ΑΕΚ και ΠΑΟΚ θα διεκδικήσουν απόψε στις 20:30 στο Πανθεσσαλικό το τρόπαιο της δεύτερης τη τάξει ελληνικής διοργάνωσης και το Kingsport.gr παρουσιάζει σε ένα μεγάλο αφιέρωμα την ιστορία του θεσμού.
Άλλος ένας Τελικός Κυπέλλου Ελλάδας έφτασε. ΑΕΚ και ΠΑΟΚ θα διεκδικήσουν απόψε στις 20:30 στο Πανθεσσαλικό Στάδιο το τρόπαιο της δεύτερης τη τάξει ελληνικής διοργάνωσης και το Kingsport.gr παρουσιάζει σε ένα μεγάλο αφιέρωμα την ιστορία του θεσμού.
Με ένα «ντέρμπι δικεφάλων» ολοκληρώνεται η φετινή αγωνιστική περίοδος με τον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας. ΑΕΚ και ΠΑΟΚ στον 79ο τελικό του θεσμού αναμετρώνται για τον Κυπελλούχο του 2023 (20:30, ζωντανά από το Cosmote Sport 1 και αμέσως μετά τη λήξη σε μαγνητοσκόπηση από το κανάλι της Cosmote TV στο Youtube).
Αφενός, η πρωταθλήτρια ΑΕΚ διεκδικεί το 16ο Κύπελλο της ιστορίας της στην 27η παρουσία της σε τελικό. Τελευταία φορά το κατέκτησε το 2016 κόντρα στον Ολυμπιακό.
Αφετέρου ο ΠΑΟΚ, που τερμάτισε στην 4η θέση της βαθμολογίας, συμμετέχει για 23η φορά σε τελικό, διεκδικώντας το 9ο τρόπαιό του.
Στην πορεία της μέχρι τον τελικό, η ΑΕΚ στην 5η φάση απέκλεισε τον ΠΑΣ Γιάννινα με 2-0 σε μονό αγώνα. Στους «16» απέκλεισε την Κηφισιά με δύο νίκες, 0-2 στη Ριζούπολη και 3-0 στη Νέα Φιλαδέλφεια. Στα προημιτελικά απέκλεισε πάλι με δύο νίκες τον Πανσερραϊκό, 3-0 στην έδρα της και 1-3 στις Σέρρες. Ενώ στα ημιτελικά, απέκλεισε τον Ολυμπιακό με νίκη 3-0 στη Νέα Φιλαδέλφεια και ήττα 2-1 στο «Καραϊσκάκη».
Από την άλλη ο ΠΑΟΚ ξεκίνησε από την 6η φάση (των «16») όπου απέκλεισε την Καλαμάτα με δύο νίκες με 2-0. Στα προημιτελικά απέκλεισε τον Παναθηναϊκό, με νίκη 2-0 στην Τούμπα και ισοπαλία 1-1 στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Και στα ημιτελικά πέρασε το εμπόδιο της Λαμίας, με νίκη 1-5 στη Φθιώτιδα και ισοπαλία 1-1 στη Θεσσαλονίκη.
Η διεξαγωγή του φετινού τελικού, πέρασε… κυριολεκτικά από «σαράντα κύματα», μιας και για αρκετό καιρό ήταν άγνωστη η ημερομηνία και κυρίως η έδρα διεξαγωγής. Αρχικά ήταν να διεξαχθεί βάσει προκήρυξης στον Βόλο, ενώ στη συνέχεια προτάθηκαν και έγιναν συζητήσεις με Κύπρο, Αγγλία, Αυστραλία, Αλβανία, Πολωνία και Ρουμανία. Και στην Ελλάδα σε Γιάννενα, Αγρίνιο, Λαμία, ακόμα και στη Λέσβο, για να καταλήξει τελικά στον Βόλο. Και θα γίνει με περιορισμένο αριθμό φιλάθλων, λόγω περιορισμού από τον Δήμο και την αστυνομία του Βόλου, υπό τον φόβο επεισοδίων.
Πάμε να δούμε συνοπτικά την ιστορία της διοργάνωσης
Το 1931, η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία ξεκινά το θεσμό του Κυπέλλου Ελλάδας. Στα πρώτα χρόνια της διοργάνωσης, η συμμετοχή ήταν προαιρετική και όποια ομάδα επιθυμούσε δήλωνε συμμετοχή. Αργότερα, με την δημιουργία των εθνικών κατηγοριών και του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, συμμετέχουν ομάδες από τις κατηγορίες αυτές. Έως το 2013 έως και την Γ’ Εθνική, η οποία από την επόμενη χρονιά έγινε ερασιτεχνική και έτσι μέχρι το 2019 της Σούπερ Λιγκ και Φούτμπολ Λιγκ, ενώ από το 2019 συμμετέχουν και οι κυπελλούχοι των τοπικών Ε.Π.Σ.
Στις πρώτες διοργανώσεις και μέχρι περίπου τη δεκαετία του ‘60 τα ζευγάρια μέχρι και τα ημιτελικά κάθε διοργάνωσης προέκυπταν με γεωγραφικά κριτήρια έτσι ώστε να αποφεύγονται οι πολλές μετακινήσεις.
Έως το 1963-64 εάν ένας αγώνας έληγε ισόπαλος ακολουθούσε παράταση και αν δεν προέκυπτε και πάλι νικητής γινόταν επαναληπτικός στην έδρα του φιλοξενούμενου. Στην περίπτωση νέας ισοπαλίας ακολουθούσε κλήρωση. Εκείνη τη χρονιά, ο ημιτελικός Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 1-1 στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας διακόπηκε καθώς φίλοι και των δύο ομάδων μπήκαν στο γήπεδο προκαλώντας σοβαρότατες ζημιές καθώς πίστευαν ότι το ματς ήταν κανονισμένο να λήξει ισόπαλο έτσι ώστε να γίνει επαναληπτικός για εισπρακτικούς λόγους. Έτσι, η ΕΠΟ αποφάσισε να καταργήσει τον επαναληπτικό, και έτσι μετά από ένα ισόπαλο παιχνίδι γινόταν κλήρωση.
Το τρόπαιο του 1969 κατέληξε στον Παναθηναϊκό μετά από στρίψιμο κέρματος (Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 1-1 κανονικός αγώνας και παράταση), για μοναδική φορά στην ιστορία του θεσμού. Έτσι, από την περίοδο 1969-70 καθιερώνεται η διαδικασία των πέναλτι για κάθε αγώνα που λήγει ισόπαλος. Στην πορεία, εισήχθησαν οι διπλοί αγώνες και ο κανονισμός των εκτός έδρας γκολ. Το 1979 στα προημιτελικά και τα ημιτελικά, το 1980 στη φάση των «16» και το 1983 στους «32». Για δύο χρονιές, το 1991 και 1992 ο τελικός ήταν επίσης διπλός αγώνας. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 επίσης εισήχθησαν και οι προκριματικοί όμιλοι. Μέχρι σήμερα, ανά κάποιες χρονιές το σύστημα αλλάζει.
Έως και τη φετινή χρονιά, 84 διαφορετικές ομάδες έφτασαν έστω μία φορά μέχρι και την προημιτελική φάση, εκ των οποίων 26 στα ημιτελικά, 19 στον τελικό και 11 κατέκτησαν το τρόπαιο.
Οι προηγούμενοι τελικοί:
| 1932 | ΑΕΚ-Αρης 5-3 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1933 | Εθνικός-Άρης 2-2 (Χαριλάου) |
| Εθνικός-Άρης 2-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) | |
| 1934 | Δεν διεξήχθη |
| 1935 | Δεν διεξήχθη |
| 1936 | Δεν διεξήχθη |
| 1937 | Δεν διεξήχθη |
| 1938 | Δεν διεξήχθη |
| 1939 | ΑΕΚ-ΠΑΟΚ 2-1 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1940 | Παναθηναϊκός-Άρης 3-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1941 | Δεν διεξήχθη |
| 1942 | Δεν διεξήχθη |
| 1943 | Δεν διεξήχθη |
| 1944 | Δεν διεξήχθη |
| 1945 | Δεν διεξήχθη |
| 1946 | Δεν διεξήχθη |
| 1947 | Ολυμπιακός-Ηρακλής 5-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1948 | Παναθηναϊκός-ΑΕΚ 2-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1949 | ΑΕΚ-Παναθηναϊκός 2-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1950 | ΑΕΚ-Αρης 4-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1951 | Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 4-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1952 | Ολυμπιακός-Πανιώνιος 2-2 2-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1953 | Ολυμπιακός-ΑΕΚ 4-2 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1954 | Ολυμπιακός-Δόξα Δράμας 2-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1955 | Παναθηναϊκός-ΠΑΟΚ 2-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1956 | ΑΕΚ-Ολυμπιακός 2-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1957 | Ολυμπιακός-Ηρακλής 2-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1958 | Ολυμπιακός-Δόξα Δράμας 5-1 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1959 | Ολυμπιακός-Δόξα Δράμας 2-1 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1960 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 1-1 3-0 (Λεωφόρος-Καραϊσκάκη) |
| 1961 | Ολυμπιακός-Πανιώνιος 3-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1962 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός * (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1963 | Ολυμπιακός-Πιερικός 3-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1964 | Δεν τελείωσε ** |
| 1965 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 1-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1966 | ΑΕΚ-Ολυμπιακός 2-0 α.α *** |
| 1967 | Παναθηναϊκός-Πανιώνιος 1-0 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1968 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 1-0 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| 1969 | Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 1-1 **** (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1970 | Άρης-ΠΑΟΚ 1-0 (Καυτανζόγλειο) |
| 1971 | Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 3-1 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1972 | ΠΑΟΚ-Παναθηναϊκός 2-1 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1973 | Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 1-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1974 | ΠΑΟΚ-Ολυμπιακός 2-2 (4-3 πεν) (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1975 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 1-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1976 | Ηρακλής-Ολυμπιακός 2-2 (4-4 παρ) (6-5 πεν) (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1977 | Παναθηναϊκός-ΠΑΟΚ 2-1 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1978 | ΑΕΚ-ΠΑΟΚ 2-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1979 | Πανιώνιος-ΑΕΚ 3-1 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1980 | Καστοριά-Ηρακλής 5-2 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1981 | Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 3-1 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1982 | Παναθηναϊκός-Λάρισα 1-0 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 1983 | ΑΕΚ-ΠΑΟΚ 2-0 (ΟΑΚΑ) |
| 1984 | Παναθηναϊκός-Λάρισα 2-0 (ΟΑΚΑ) |
| 1985 | Λάρισα-ΠΑΟΚ 4-1 (ΟΑΚΑ) |
| 1986 | Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 4-0 (ΟΑΚΑ) |
| 1987 | ΟΦΗ-Ηρακλής 1-1 (3-1 πεν) (ΟΑΚΑ) |
| 1988 | Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 1-1 (2-2 παρ) (4-3 πεν) (ΟΑΚΑ) |
| 1989 | Παναθηναϊκός-Πανιώνιος 3-1 (ΟΑΚΑ) |
| 1990 | Ολυμπιακός-ΟΦΗ 4-2 (ΟΑΚΑ) |
| 1991 | Αθηναϊκός-Παναθηναϊκός 0-3 (Λεωφόρος Αλεξάνδρας) |
| Παναθηναϊκός-Αθηναϊκός 2-1 (ΟΑΚΑ) | |
| 1992 | ΠΑΟΚ-Ολυμπιακός 1-1 (Τούμπα) |
| Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 2-0 (Στάδιο Γ. Καραϊσκάκης) | |
| 1993 | Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 1-0 (ΟΑΚΑ) |
| 1994 | Παναθηναϊκός-ΑΕΚ 2-2 (3-3 παρ) (4-2 πεν) (ΟΑΚΑ) |
| 1995 | Παναθηναϊκός-ΑΕΚ 0-0 (1-0 παρ) (ΟΑΚΑ) |
| 1996 | ΑΕΚ-Απόλλων Αθηνών 7-1 (ΟΑΚΑ) |
| 1997 | ΑΕΚ-Παναθηναϊκός 0-0 (5-3 πεν) (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1998 | Πανιώνιος-Παναθηναϊκός 1-0 (Γήπεδο Γ. Καραϊσκάκης) |
| 1999 | Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός 2-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2000 | ΑΕΚ-Ιωνικός 3-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2001 | ΠΑΟΚ-Ολυμπιακός 4-2 (Νέα Φιλαδέλφεια) |
| 2002 | ΑΕΚ-Ολυμπιακός 2-1 (ΟΑΚΑ) |
| 2003 | ΠΑΟΚ-Άρης 1-0 (Τούμπα) |
| 2004 | Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 3-1 (Νέα Σμύρνη) |
| 2005 | Ολυμπιακός-Άρης 3-0 (Παμπελοποννησιακό) |
| 2006 | Ολυμπιακός-ΑΕΚ 3-0 (Παγκρήτιο) |
| 2007 | Λάρισα-Παναθηναϊκός 2-1 (Πανθεσσαλικό) |
| 2008 | Ολυμπιακός-Άρης 2-0 (Καυτανζόγλειο) |
| 2009 | Ολυμπιακός-ΑΕΚ 3-3 (4-4 παρ) (15-14 πεν) (ΟΑΚΑ) |
| 2010 | Παναθηναϊκός-Άρης 1-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2011 | ΑΕΚ-Ατρόμητος 3-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2012 | Ολυμπιακός-Ατρόμητος 1-1 (2-1 παρ) (ΟΑΚΑ) |
| 2013 | Ολυμπιακός-Αστέρας Τρίπολης 1-1 (3-1 παρ) (ΟΑΚΑ) |
| 2014 | Παναθηναϊκός-ΠΑΟΚ 4-1 (ΟΑΚΑ) |
| 2015 | Ολυμπιακός-Σκόντα Ξάνθη 3-1 (ΟΑΚΑ) |
| 2016 | ΑΕΚ-Ολυμπιακός 2-1 (ΟΑΚΑ) |
| 2017 | ΠΑΟΚ-ΑΕΚ 2-1 (Πανθεσσαλικό) |
| 2018 | ΠΑΟΚ-ΑΕΚ 2-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2019 | ΠΑΟΚ-ΑΕΚ 1-0 (ΟΑΚΑ) |
| 2020 | Ολυμπιακός-ΑΕΚ 1-0 (Πανθεσσαλικό) |
| 2021 | ΠΑΟΚ-Ολυμπιακός 2-1 (ΟΑΚΑ) |
| 2022 | Παναθηναϊκός-ΠΑΟΚ 1-0 (ΟΑΚΑ) |
* Διεκόπη στο 97’ λόγω σκότους και δε συνεχίστηκε
** Η ΑΕΚ είχε προκριθεί στον τελικό όμως ο ημιτελικός ΟΣΦΠ-ΠΑΟ διεκόπη λόγω επεισοδίων και ακυρώθηκε η διοργάνωση
*** Ο ΟΣΦΠ αρνήθηκε να παίξει στον τελικό
**** Στο στρίψιμο του κέρματος ο ΠΑΟ
Στατιστικά
Οι τροπαιούχοι και οι φιναλίστ
| Κυπ | Φιν | Χρονιές Κατάκτησης | Χρονιές Φιναλίστ | |
| Ολυμπιακός | 28 | 14 | 1947, 1951, 1952, 1953, 1954, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1963, 1965, 1968, 1971, 1973, 1975, 1981, 1990, 1992, 1999, 2005, 2006, 2008, 2009, 2012, 2013, 2015, 2020 | 1956, 1962, 1966, 1969, 1974, 1976, 1986, 1988, 1993, 2001, 2002, 2004, 2016, 2021 |
| Παναθηναϊκός | 19 | 11 | 1940, 1948, 1955, 1967, 1969, 1977, 1982, 1984, 1986, 1988, 1989, 1991, 1993, 1994, 1995, 2004, 2010, 2014, 2022 | 1949, 1960, 1962, 1965, 1968, 1972, 1975, 1997, 1998, 1999, 2007 |
| ΑΕΚ | 15 | 11 | 1932, 1939, 1949, 1950, 1956, 1964, 1966, 1978, 1983, 1996, 1997, 2000, 2002, 2011, 2016 | 1948, 1953, 1979, 1994, 1995, 2006, 2009, 2017, 2018, 2019, 2020 |
| ΠΑΟΚ | 8 | 14 | 1972, 1974, 2001, 2003, 2017, 2018, 2019, 2021 | 1939, 1951, 1955, 1970, 1971, 1973, 1977, 1978, 1981, 1983, 1985, 1992, 2014, 2022 |
| Πανιώνιος | 2 | 4 | 1979, 1998 | 1952, 1961, 1967, 1989 |
| Λάρισα | 2 | 2 | 1985, 2007 | 1982, 1984 |
| Άρης | 1 | 8 | 1970 | 1932, 1933, 1940, 1950, 2003, 2005, 2008, 2010 |
| Ηρακλής | 1 | 4 | 1976 | 1947, 1957, 1980, 1987 |
| ΟΦΗ | 1 | 1 | 1987 | 1990 |
| Εθνικός Πειραιά | 1 | – | 1933 | – |
| Καστοριά | 1 | – | 1980 | – |
| Δόξα Δράμας | – | 3 | – | 1954, 1958, 1959 |
| Ατρόμητος | – | 2 | – | 2011, 2012 |
| Πιερικός | – | 1 | – | 1963 |
| Αθηναϊκός | – | 1 | – | 1991 |
| Απόλλων Σμύρνης | – | 1 | – | 1996 |
| Ιωνικός | – | 1 | – | 2000 |
| Αστέρας Τρίπολης | – | 1 | – | 2013 |
| Ξάνθη | – | 1 | – | 2015 |
Στον αριθμό των παρουσιών των Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού ως φιναλίστ, περιλαμβάνονται και οι συμμετοχές τους στον τελικό του 1962, ο οποίος διακόπηκε και δεν ανέδειξε νικητή.
Τα γκολ των τελικών
– Συνολικά στους τελικούς του Κυπέλλου Ελλάδας έχουν σημειωθεί 254 γκολ. Από αυτά, τα 248 τα έχουν πετύχει 163 παίκτες, τα 5 ήταν αυτογκόλ και τα 2 ήταν «χάρτινα». Αυτά της ΑΕΚ στον τελικό του 1966, που νίκησε χωρίς αγώνα.
-Πέντε ποδοσφαιριστές έχουν πετύχει «χατ-τρικ» σε τελικό Κυπέλλου. Ο Νίκος Κίτσος του Άρη το 1932, ο Γιάννης Βάζος του Ολυμπιακού το 1947, ο Κώστας Τσιρώνης της Καστοριάς το 1980, ο Βασίλης Τσιάρτας της ΑΕΚ το 1996 και ο Μάρκους Μπεργκ το 2014.
-Ο Ηλίας Ηλιάσκος της ΑΕΚ πέτυχε το 1932 το πρώτο γκολ στην ιστορία των τελικών του Κυπέλλου Ελλάδας, ο Γιώργος Δαρίβας του Ολυμπιακού το 50ο το 1953, ο Αχιλλέας Ασλανίδης του ΠΑΟΚ το 100ο το 1974, ο Χρήστος Δημόπουλος του Λεωφόρος Αλεξάνδρας το 150ο το 1988 και ο Τζιοβάνι Σίλβα Ντε Ολιβέιρα του Ολυμπιακού το 200ο το 2002.
-Ο πρώτος παίκτης που σκόραρε με δύο διαφορετικές ομάδες σε τελικό Κυπέλλου ήταν ο Αλέκος Χατζησταυρίδης, το 1939 με την ΑΕΚ και το 1947 με τον Ολυμπιακό. Έκτοτε ακολούθησαν άλλοι πέντε, ο Βαγγέλης Κουσουλάκης με Ηρακλή και Ολυμπιακό, ο Γρηγόρης Χαραλαμπίδης με Παναθηναϊκό και ΟΦΗ, ο Βαγγέλης Βλάχος με ΑΕΚ και Παναθηναϊκό, ο Δημήτρης Ναλιτζής με Πανιώνιο και ΠΑΟΚ και ο Μιχάλης Κωνσταντίνου με Παναθηναϊκό και Ολυμπιακό.
-Τα πέντε αυτογκόλ σε τελικούς Κυπέλλου έχουν σημειώσει οι Οικονόμου του Άρη το 1932, Δαμανάκης του ΠΑΟΚ το 1981, Γκαλίτσιος της Λάρισας το 1984, Μανωλάς της ΑΕΚ το 1994 και Βλάνταν Ίβιτς της ΑΕΚ το 2006.
Τα ρεκόρ του Μπάγεβιτς και του Σαργκάνη
Ο Ντούσαν Μπάγεβιτς ως ποδοσφαιριστής έχει κατακτήσει μόνο μία φορά το Κύπελλο Ελλάδας (1978), ωστόσο ως προπονητής πέτυχε ένα μοναδικό ρεκόρ. Έγινε ο πρώτος που οδήγησε σε τελικό τέσσερις διαφορετικές ομάδες, την ΑΕΚ, τον Ολυμπιακό, τον ΠΑΟΚ και τον Άρη. Επιπλέον, το κατέκτησε με τις τρεις από αυτές (μόνο με τον Άρη δεν το κατάφερε) κάτι που επίσης είναι ρεκόρ.
Ο Νίκος Σαργκάνης είναι ο μοναδικός ποδοσφαιριστής που έχει παίξει σε τελικό Κυπέλλου Ελλάδας με τέσσερις διαφορετικές ομάδες, την Καστοριά, τον Ολυμπιακό, τον Παναθηναϊκό και τον Αθηναϊκό και κατέκτησε το τρόπαιο με τις τρεις (το έχασε με τον Αθηναϊκό).
Τα γήπεδα των τελικών
Ο τελικός του Κυπέλλου θα διεξαχθεί ξανά στο ΟΑΚΑ, το οποίο έχει και τη μερίδα του λέοντος με πλέον 28 αγώνες (μαζί με τον διπλό τελικό του 1991). Συνολικά έχουν χρησιμοποιηθεί έντεκα γήπεδα για την διεξαγωγή του τελικού κυπέλλου, με την Λεωφόρο Αλεξάνδρας να έχει φιλοξενήσει 18 τελικούς και το (παλαιό) Στάδιο Καραϊσκάκη 15 (μαζί με τον επαναληπτικό του 1960 και τον διπλό του 1992). Σημαντικό είναι επίσης το στοιχείο, πως ο συντριπτικός αριθμός των τελικών έχουν γίνει σε γήπεδα της Αθήνας (66 στους 74 μονούς τελικούς) με το ποσοστό να αγγίζει το 90%.
Αναλυτικά (μαζί με τον φετινό):
Ολυμπιακό Στάδιο (28): 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991 (Β’), 1993, 1994, 1995, 1996, 1999, 2000, 2002, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2018, 2019, 2021, 2022
Λεωφόρος Αλεξάνδρας (19):1932, 1933 (επαναληπτικός), 1940, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1959, 1960, 1961, 1963, 1968, 1991 (Α’)
Καραϊσκάκη (15): 1957, 1958, 1960 (επαναληπτικός), 1965, 1969, 1971, 1972, 1973, 1975, 1977, 1978, 1979, 1992 (Β’), 1997, 1998
Νέα Φιλαδέλφεια (9): 1939, 1962, 1967, 1974, 1976, 1980, 1981, 1982, 2001
Πανθεσσαλικό (4): 2007, 2017, 2020, 2023
Τούμπα (2): 1992 (Α’), 2003
Καυτανζόγλειο (2): 1970, 2008
Χαριλάου (1): 1933
Νέα Σμύρνη (1): 2004
Παμπελοποννησιακό (1): 2005
Παγκρήτιο (1): 2006
Αξιοσημείωτα των τελικών
- Ο πολυνίκης Ολυμπιακός δημιούργησε τη δική του «δυναστεία» στη διοργάνωση, αφού πέρα από τις 40 παρουσίες σε τελικό και τις 27 κατακτήσεις του τροπαίου, έχει να επιδείξει ένα σερί τεσσάρων κατακτήσεων (1951-1954) και άλλο ένα σερί πέντε κατακτήσεων (1957-1961), ενώ έχει και το ρεκόρ συνεχόμενων παρουσιών σε τελικό (8) από το 1956 έως και το 1963. Το 1964 ο τελικός δεν έγινε, το 1965 ξαναπήρε το τρόπαιο και το 1966 ήταν πάλι φιναλίστ, αλλά δεν κατέβηκε να αγωνιστεί. Θα μπορούσε δηλαδή να διευρύνει το σερί. Ακόμη, από το 1951 έως το 1969 εμφανίζεται 16 φορές σε τελικό και κατακτά 12 φορές το τρόπαιο. Ενδεικτικό της κυριαρχίας του στη διοργάνωση εκείνα τα χρόνια είναι πως σε ολόκληρη τη δεκαετία του ΄50 απουσίασε μόνο από έναν τελικό (1955) και από έναν τη δεκαετία του ΄60 (1967).
- Το 1931-32, στην πρώτη διοργάνωση του Κυπέλλου από την ΕΠΟ με πρώτη νικήτρια την ΑΕΚ, όλοι οι αγώνες διεξήχθησαν το ημερολογιακό έτος 1931.
- Το 1948 (Παναθηναϊκός-ΑΕΚ), ήταν ο πρώτος τελικός που δεν μετείχε ομάδα της Θεσσαλονίκης.
- Το 1954 (Ολυμπιακός-Δόξα Δράμας), συμμετέχει για πρώτη φορά ομάδα της περιφέρειας).
- Τρεις φορές κατά τα παρελθόν χρειάστηκε να γίνει επαναληπτικός αγώνας, καθώς δεν υπήρχε τότε η διαδικασία των πέναλτι, όταν τελείωνε ισόπαλη και η παράταση. Το 1933 (Εθνικός-Άρης), το 1952 (Ολυμπιακός-Πανιώνιος) και το 1960 (Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός). Άλλη μια φορά, το 1949 (ΑΕΚ-Παναθηναϊκός), ο πρώτος αγώνας είναι σαν να μην έγινε ποτέ, αφού διεκόπη στην παράταση (0-0) επειδή είχε νυχτώσει και δύο εβδομάδες αργότερα ξανάγινε από την αρχή.
- Το 1962 διεκόπη ο επεισοδιακός τελικός Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός στην παράταση (0-0) επειδή, λόγω των απανωτών καθυστερήσεων, είχε πλέον νυχτώσει, και δεν επαναλήφθηκε ποτέ, οπότε δεν υπάρχει κυπελλούχος εκείνη τη χρονιά, ενώ το 1964 διεκόπη ο ημιτελικός των δύο ομάδων, πάλι στην παράταση (1-1), λόγω εισβολής των φιλάθλων στον αγωνιστικό χώρο. Τότε δεν απονεμήθηκε ο τίτλος, ωστόσο κάποια χρόνια αργότερα η ΕΠΟ αναγνώρισε αυτό το τρόπαιο στην ΑΕΚ, η οποία είχε προκριθεί στον τελικό αποκλείοντας τον Πιερικό.
- Το 1966 η ΑΕΚ πέρασε στον τελικό με μηδενισμό της Καβάλας και ο άλλος φιναλίστ Ολυμπιακός διαμαρτυρήθηκε έντονα, με αποτέλεσμα να μην κατέβει στον τελικό, ο οποίος είχε προγραμματιστεί να γίνει Ιούλιο, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του προπονητή των «ερυθρολεύκων», Μάρτον Μπούκοβι.
- Το 1969 έγινε το… ανεπανάληπτο (αλλά καθόλου απίθανο για τα ελληνικά δεδομένα). Ο τελικός Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός έληξε ισόπαλος και στην παράταση (1-1) και τότε δόθηκε εντολή ο νικητής να αναδειχθεί στο «κορώνα-γράμματα»! Ο διαιτητής έστριψε το νόμισμα κι αυτό έβγαλε κυπελλούχο τον Παναθηναϊκό. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι τότε ο Ολυμπιακός ήταν αήττητος στο Κύπελλο από τον Παναθηναϊκό, σε οποιαδήποτε φάση της διοργάνωσης.
- Το 1970 ο τελικός έγινε για πρώτη φορά εκτός Αθηνών, συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη (Άρης-ΠΑΟΚ). Ωστόσο το 1933 είχε γίνει τελικός στη Θεσσαλονίκη (Άρης-Εθνικός), μόνο που είχε λήξει ισόπαλος (2-2) κι έτσι επαναλήφθηκε στην Αθήνα, οπότε και αναδείχθηκε κυπελλούχος ο Εθνικός. Το 2005 ο τελικός διεξήχθη στην Πάτρα και ήταν η πρώτη φορά που έγινε εκτός Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκης, ενώ τα επόμενα χρόνια θα ακολουθήσουν το Ηράκλειο (2006) και ο Βόλος (2007).
- Το 1970 ο Άρης έγινε η πρώτη ομάδα που κατέκτησε το τρόπαιο και δεν ήταν αθηναϊκή (Παναθηναϊκός, ΑΕΚ) ή πειραϊκή (Ολυμπιακός, Εθνικός). Εκείνος ο τελικός (Άρης-ΠΑΟΚ 1-0) ήταν ο πρώτος που μεταδόθηκε τηλεοπτικά.
- Από το 1970 έως και το 1974 ο ΠΑΟΚ εμφανίζεται και στους πέντε τελικούς, ενώ κατακτά το τρόπαιο δύο φορές. Μέσα στη δεκαετία του ΄70 θα παίξει συνολικά σε επτά τελικούς.
- Το 1971 (Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ), οι προπονητές του Ολυμπιακού Γιώργος Δαρίβας και Ανδρέας Μουράτης είχαν κατακτήσει και πάλι το Κύπελλο επί του ΠΑΟΚ ως παίκτες, σκοράροντας μάλιστα, ακριβώς 20 χρόνια πριν.
- Το 1980 η Καστοριά κατέκτησε το τρόπαιο και έγινε η πρώτη επαρχιακή ομάδα που το κατάφερε, πριν τη Λάρισα το 1985 και το 2007 και τον ΟΦΗ το 1987.
- Ο τελικός του 1981 χαρακτηρίστηκε ως ο «τελικός του πένθους» καθώς ο μεν Ολυμπιακός ήθελε τη νίκη για να αφιερώσει την κούπα στα θύματα της Θύρας 7, ο δε ΠΑΟΚ για τον προπονητή Γκιούλα Λοράντ που έφυγε από τη ζωή στον πάγκο τρείς εβδομάδες νωρίτερα πάλι σε παιχνίδι μεταξύ των δύο ομάδων.
- Το 1984 (Παναθηναϊκός-Λάρισα) έγινε ρεκόρ εισιτηρίων σε τελικό (73.829) στον τελευταίο αγώνα του Άνθιμου Καψή με τον Παναθηναϊκό να κάνει το νταμπλ.
- Η περίοδος 1982-1995 ανήκει στον Παναθηναϊκό, καθώς έπαιξε σε εννιά τελικούς και νίκησε σε όλους. Όμως το 1997, το 1998 και το 1999 εμφανίστηκε διαδοχικά στους τελικούς, αλλά τους έχασε και τους τρεις.
- Η ΑΕΚ δημιούργησε ένα δικό της σερί παρουσιών σε τελικούς την πενταετία 2016-2020, κερδίζοντας ωστόσο μόνο τον πρώτο.
- Το 1954 η εκπληκτική τότε Δόξα Δράμας του Τάκη Λουκανίδη, του Αντώνη Γεωργιάδη και του Παύλου Γρηγοριάδη, έγινε η πρώτη επαρχιακή ομάδα που έφτασε στον τελικό. Μάλιστα το επανέλαβε αυτό άλλες δύο φορές στα τέλη της δεκαετίας του ΄50 (1958 & 1959). Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν ο Πιερικός, η Καστοριά, η Λάρισα και ο ΟΦΗ.
- Την τετραετία 1982-1985 η Λάρισα έπαιξε στους τρεις από τους τέσσερις τελικούς και κατέκτησε το τρόπαιο την… τρίτη και φαρμακερή, με το επιβλητικό 4-1 επί του ΠΑΟΚ, στερώντας του το νταμπλ. Στους δύο προηγούμενους είχε ηττηθεί από τον Παναθηναϊκό. Σε αυτόν που δεν έπαιξε ήταν το 1983 (ΑΕΚ-ΠΑΟΚ 2-0) και ήταν ο πρώτος τελικός που διεξήχθη στο ΟΑΚΑ.
- Ο πρώτος τελικός που κρίθηκε στην παράταση ήταν το 1949 (ΑΕΚ-Παναθηναϊκός), με νικήτρια την ΑΕΚ. Ακολούθησε ο τελικός του 1995 με το ίδιο ζευγάρι, αλλά με νικητή τον Παναθηναϊκό, για να έρθουν τα δύο τρόπαια του Ολυμπιακού το 2012 και 2013.
- Ο πρώτος τελικός που οδηγήθηκε στα πέναλτι ήταν το 1974 με νικητή τον ΠΑΟΚ κόντρα στον Ολυμπιακό. Ακολούθησαν οι τελικοί το 1976 με νικητή τον Ηρακλή πάλι κόντρα στον Ολυμπιακό, το 1987 με νικητή τον ΟΦΗ κόντρα στον Ηρακλή, το 1988 με νικητή τον Παναθηναϊκό κόντρα στον Ολυμπιακό, το 1994 με νικητή τον Παναθηναϊκό κόντρα στην ΑΕΚ, το 1997 με νικήτρια την ΑΕΚ κόντρα στον Παναθηναϊκό και το 2009 με νικητή τον Ολυμπιακό κόντρα στην ΑΕΚ.
- Στον τελικό του 2009 εκτελέστηκαν 34 πέναλτι μέχρι να αναδειχθεί νικητής (εύστοχα ήταν τα 29) κι αυτό είναι ρεκόρ στην ιστορία της διοργάνωσης, καθώς ξεπέρασε τα 32 που είχαν εκτελεστεί την περίοδο 1985-86 στην αναμέτρηση Αναγέννηση Γιαννιτσών-ΠΑΟΚ 1-1. Τότε το σκορ των πέναλτι πήγε 15-16, δηλαδή ήταν όλα εύστοχα εκτός από το τελευταίο που έχασαν τα Γιαννιτσά και αποκλείστηκαν. Για πρώτη φορά η διαδικασία των πέναλτι εμφανίστηκε την περίοδο 1971-72.
- Τη διετία 1991-1992 ο τελικός του Κυπέλλου ήταν διπλός, με νικητές τον Παναθηναϊκό επί του Αθηναϊκού και τον Ολυμπιακό επί του ΠΑΟΚ. Το «πείραμα» δεν θεωρήθηκε πετυχημένο και έτσι επανήλθε ο μονός τελικός.
- Η μεγαλύτερη νίκη σε τελικό είναι αυτή που πέτυχε η ΑΕΚ επί του Απόλλωνα Αθηνών με 7-1 το 1996. Τα περισσότερα γκολ (8) έχουν σημειωθεί, πέρα από αυτόν τον τελικό, στον πρώτο τελικό της ιστορίας το 1932 (ΑΕΚ-Άρης 5-3), σ’ αυτόν το 1976 (Ηρακλής-Ολυμπιακός 4-4, αλλά στην παράταση) και το 2009 (Ολυμπιακός-ΑΕΚ 4-4, επίσης στην παράταση).
- Ο μοναδικός τελικός στην ιστορία του θεσμού μέχρι τώρα, στον οποίο δεν σημειώθηκαν γκολ, ούτε στην παράταση (0-0), ήταν αυτός του 1997 ανάμεσα στην ΑΕΚ και τον Παναθηναϊκό. Η Ένωση επιβλήθηκε στα πέναλτι (5-3).
- Ο διαιτητής του πρώτου τελικού της διοργάνωσης το 1932, Σωτήρης Ασπρογέρακας, κατέχει το δικό του ρεκόρ, καθώς είναι ο μοναδικός μέχρι σήμερα που έχει διευθύνει έξι τελικούς. Ακολουθούν οι Χρήστος Μίχας, Γιώργος Κασναφέρης και Τάσος Κάκος από τέσσερις.
- Το 2020 ο Ολυμπιακός νίκησε την ΑΕΚ στον τελικό που διεξήχθη στο Βόλο και έτσι έγινε η ομάδα που έχει κατακτήσει το τρόπαιο σε όλες τις πόλεις που έχει γίνει τελικός (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος).
- Το 2016, είχαμε έναν τελικό παρωδία. Λόγω του κινδύνου επεισοδίων, ο αγώνας ΑΕΚ-Ολυμπιακού ύστερα από συνεχείς αναβολές (αλλά και δίμηνη διακοπή της διοργάνωσης) διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών, ενώ δόθηκαν 150 προσκλήσεις!
- Το 2017, για τον τελικό ήταν υποψήφια 4 γήπεδα (ΟΑΚΑ, Πανθεσσαλικό, AEL Arena, Παγκρήτιο), και η ΕΠΟ αποφάσισε ο τελικός να διεξαχθεί στο Πανθεσσαλικό. Και το αποφάσισε μόλις μία εβδομάδα πριν αυτός διεξαχθεί. Το γήπεδο μετά από πυρετώδεις προετοιμασίες ήταν τελικά… σχεδόν έτοιμο, ενώ μόλις μιάμιση μέρα πριν, γίνονταν συσκέψεις σχετικά με τη διεξαγωγή ή την αναβολή του. Το κορυφαίο της υπόθεσης ήταν τα εισιτήρια που η αρίθμησή τους έγινε με… αυτοκόλλητα! Όμως, οι οπαδοί πριν την έναρξη του ματς, επιδόθηκαν σε απίστευτης αγριότητας επεισόδια.
- Την τριετία 2017-2019 ο τελικός ήταν και στις τρεις περιπτώσεις ΠΑΟΚ-ΑΕΚ, με τον «δικέφαλο του βορρά» να σηκώνει το τρόπαιο και τις τρεις φορές. Ενώ στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις που το ίδιο ζευγάρι εμφανιζόταν δύο σερί χρονιές.
- Το να σφυρίζει τον τελικό ξένος διαιτητής, δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στις μέρες μας. Από το 1956 έως το 1968 (με εξαίρεση το 1959 που διηύθυνε Έλληνας, αλλά και το 1964 και 1966 που δεν έγιναν), αλλά και την τριετία 1974-1976 ο «άρχοντας» της αναμέτρησης ήταν ξένος. Και ξανά από το 2018 έως σήμερα.
Αντί επιλόγου
Κανονικά, ένας τελικός Κυπέλλου, πρέπει να είναι γιορτή. Ωστόσο, δεν ισχύει πάντα αυτό. Ναι μεν υπήρξαν και αγώνες που ήταν «διαφημίσεις», ωστόσο υπήρξαν και τελικοί ντροπή. Όπως εκείνος του 1983 μεταξύ ΑΕΚ-ΠΑΟΚ, του 1995 μεταξύ Παναθηναϊκού-ΑΕΚ, ή του 2011 μεταξύ ΑΕΚ-Ατρομήτου. Ή του 2017 στο Βόλο όπου οι οπαδοί των δύο ομάδων έκαναν άγρια επεισόδια μεταξύ τους και είδαμε ως και μαχαιρώματα σε ζωντανή σύνδεση. Αλλά και τον περσινό, όταν σημειώθηκαν επεισόδια τόσο στο ΟΑΚΑ όσο και στο κέντρο της Αθήνας. Μην ξεχάσουμε και τον ημιτελικό του 1964 που οπαδοί κατέστρεψαν το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Και φυσικά πολλοί άλλοι στους οποίους έγιναν μικρότερης έκτασης επεισόδια. Το γήπεδο είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και δεν θα αλλάξει αυτό. Τουλάχιστον όχι άμεσα. Ας ελπίσουμε όμως, έστω για τους τελικούς, να βλέπουμε θέαμα αντάξιο ενός Τελικού Κυπέλλου. Να θυμόμαστε μόνο ωραία παιχνίδια και γκολ… και όχι επεισόδια και τελικούς να αναβάλλονται ή να διακόπτονται. Να θυμόμαστε μόνο τα ευτράπελα που προκαλούν γέλιο και όχι αυτά που φέρνουν στεναχώρια και εκνευρισμό.